Σχεδίασμα τέταρτο

ο Φαραώ Ακανετών και η βασίλισσα Νεφερτίτη

Ακενατών – Νεφερτίτη: ο επαναστάτης φαραώ με την πανέμορφη γυναίκα.

          Σήμερα, θα μιλήσουμε για μια γοητευτική ιστορία, που όμοιά της δεν υπήρξε άλλη φορά, σε όλη τη διάρκεια του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού. Δεν είναι μόνο ιστορία θρησκευτική ή πολιτική, αλλά είναι και μια ιστορία αγάπης. Πώς, δηλαδή, ένας έξυπνος και ισχυρός πρίγκιπας που ερωτεύεται και παντρεύεται μια πανέμορφη κοπέλα, η οποία δεν ήταν από βασιλική γενιά, καταφέρνει να επαναστατήσει κατά των παλιών θεών και να φέρει μια νέα θρησκεία στην Αίγυπτο, με τη βοήθεια της γυναίκας του. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή …

Ακενατών.

          Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας Αιγύπτιος πρίγκιπας που λεγόταν Αμενχοτέπ Νεφερχεπερουρά  Ουαενρά (εικ.1). Το όνομά του (Αμενχοτέπ) σήμαινε «ο Άμμων είναι ικανοποιημένος», και το επίθετό του (Νεφερχεπερουρά Ουαενρά) σήμαινε «τέλεια είναι τα έργα του Ρα, ο μοναδικός του Ρα». Ο θεός Ήλιος-Ρα (εικ.2) και ο Άμμωνας (εικ.3) είναι δύο από τους σημαντικότερους θεούς της αιγυπτιακής θρησκείας. Ο λόγος που οι φαραώ χρησιμοποιούσαν τα ονόματα των θεών στα ονόματά τους, ήταν για να τονίζουν και να υπενθυμίζουν στους υπηκόους τους, το γεγονός της θεϊκής τους καταγωγής. Για τους αρχαίους Αιγύπτιους κάθε φαραώ ήταν θεός και μάλιστα ο θεός Ώρος ο γιος του Όσιρη και της Ίσιδας.

Ο πρίγκιπας λοιπόν Αμενχοτέπ είχε πατέρα τον πανίσχυρο φαραώ Αμενχοτέπ Γ΄ και μητέρα την βασίλισσα Τέι (εικ.4). Δεν ήταν όμως ο διάδοχος του θρόνου, δεν θα γινόταν δηλαδή ο ίδιος φαραώ, διότι είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Τούθμωση, ο οποίος είχε οριστεί ως διάδοχος του θρόνου από τον πατέρα τους, όπως συνηθιζόταν στην Αίγυπτο. Ο Τούθμωσης όμως πέθανε πρόωρα και την εξουσία τελικά ανέλαβε ο πρίγκιπας Αμενχοτέπ Δ΄. Ο Αμενχοτέπ, μεγάλωσε στις Θήβες στο παλάτι της Μαλκάτα και στέφθηκε φαραώ στο ναό του θεού Άμμωνα στο Καρνάκ. Είναι πιθανόν να είχε συμβασιλεύσει για έντεκα περίπου χρόνια  με τον πατέρα του, πριν ανέβει στο θρόνο.

Νεφερτίτη.

          Η ιστορία όμως αρχίζει να μοιάζει με παραμύθι, όταν ο Αμενχοτέπ γνωρίζει τη Νεφερτίτη (εικ.5). Μία πανέμορφη κοπέλα, που δεν είχε όμως βασιλική καταγωγή αν και ο πατέρας της ήταν ο Άι αξιωματούχος του παλατιού. Αυτό βεβαίως δεν εμπόδισε τον Αμενχοτέπ που ήταν ακόμη τότε πρίγκιπας να παντρευτεί την υπέροχη Νεφερτίτη. Άλλωστε και ο πατέρας του το ίδιο είχε κάνει. Η βασίλισσα Τέι δεν είχε βασιλικό αίμα στις φλέβες της όταν παντρεύτηκε τον Αμενχοτέπ τον Γ΄.

Το όνομα της Νεφερτίτης, που σημαίνει «η όμορφη έφτασε», δημιούργησε προβλήματα στους ερευνητές που έψαχναν στοιχεία για την καταγωγή της. Πίστευαν ότι μπορεί και να σήμαινε πως δεν ήταν Αιγύπτια, αλλά να καταγόταν από κάποια γειτονική χώρα, πιθανόν από τους Μιτάννι ( Βόρεια Συρία και Ιράκ). Σήμερα όμως σχεδόν όλοι είναι σύμφωνοι με την αιγυπτιακή καταγωγή της «Μεγάλης Βασιλικής Συζύγου» Νεφερτίτης. Βέβαια ο Αμενχοτέπ, όπως συνηθιζόταν, απέκτησε και άλλη σύζυγο, μία πριγκίπισσα του Μιτάννι την Ταντού-Χεμπά. Ωστόσο, καμιά δεν μπόρεσε να επισκιάσει τη λάμψη της όμορφης Νεφερτίτης ούτε στην καρδιά του φαραώ, ούτε στην καρδιά του αιγυπτιακού λαού.

Το αγαπημένο βασιλικό ζευγάρι απέκτησε έξι κόρες : την Μεριτατών, την Μεκετατών, την Ανχεσενπαατών, την Νεφέρνεφέρουατών, την Νεφερνεφερουρά και την Σετεπενρά (εικ.6,7).

Ως εδώ, όλα μοιάζουν συνηθισμένα και προβλέψιμα. Γιατί όμως αυτός ο φαραώ έχει μείνει στην ιστορία; Και γιατί από κάποια στιγμή και μετά δίνει στον εαυτό του άλλο όνομα; Σε τί διαφέρει από όλους τους άλλους Αιγύπτιους βασιλιάδες;

          Η συνέχεια της ιστορίας έχει πιο μεγάλο ενδιαφέρον από την παραμυθένια αρχή. Ενώ, λοιπόν, η ζωή στο παλάτι και στη χώρα κυλούσε φαινομενικά ήρεμα, ο Αμενχοτέπ βρισκόταν σε μεγάλη αναταραχή. Σχεδίαζε μεγάλες αλλαγές για την Αίγυπτο και σκεφτόταν πώς θα τις πραγματοποιούσε. Οι αλλαγές αυτές είχαν σχέση με τη θρησκεία και την πίστη των Αιγυπτίων σε πολλούς θεούς. Ο φαραώ διαφωνούσε με όλο αυτό το πολυπληθές και ζωόμορφο πάνθεο και αποφάσισε να το καταργήσει. Πίστευε σε έναν και μοναδικό θεό, που είχε δημιουργήσει τα πάντα και υπήρχε πριν από τον κόσμο. Ήταν η πηγή της ζωής, χορηγός του φωτός του έρωτα και της χαράς για όλο τον κόσμο και όχι μόνο για τους Αιγύπτιους (εικ.8). Ο θεός αυτός λεγόταν Ατών και υπήρχε από πριν ανάμεσα στους θεούς της Αιγύπτου ως ο θεός Ήλιος-Ρα. Μάλιστα τα παλαιότερα χρόνια ο θεός Άμμων και ο θεός Ρα είχαν ενωθεί δημιουργώντας έναν νέο θεό τον Άμμωνα-Ρα. Ο φαραώ Αμενχοτέπ Δ΄ λοιπόν επαναστάτησε εναντίον της παλιάς θρησκείας, κατάργησε την πίστη στους παλιούς θεούς και κυρίως στον Άμμωνα, έκλεισε όλους τους  ναούς που ήταν αφιερωμένοι στους παλιούς θεούς και πήρε τις περιουσίες τους. Ίδρυσε νέους ναούς αφιερωμένους στον Ατών  και έγινε ο ίδιος κορυφαίος ιερέας και μεγάλος προφήτης του νέου θεού, όπως συνηθιζόταν άλλωστε στην αρχαία Αίγυπτο ο φαραώ να είναι και μέγας αρχιερέας.

Κάτι επίσης πολύ σημαντικό ήταν ο τρόπος με τον οποίο απεικονιζόταν ο θεός Ατών. Δεν είχε τη μορφή ανθρώπου ή ζώου όπως ήταν συνηθισμένο μέχρι τότε. Παρουσιαζόταν ως ηλιακός δίσκος με ακτίνες που κατέληγαν σε μικρά χέρια που αγκάλιαζαν όλα τα δημιουργήματά του. Μερικά από τα χέρια αυτά κρατούσαν το σύμβολο της ζωής, το ανκχ (εικ.9).

          Όλες αυτές οι αλλαγές σήμαιναν ένα πράγμα: ότι ο Αμενχοτέπ ο Δ΄ ήταν ο πρώτος και ο μόνος φαραώ που προσπάθησε να μυήσει τους αρχαίους Αιγύπτιους στην πίστη του ενός και μοναδικού θεού. Είναι ουσιαστικά ο πρώτος γνωστός στην ιστορία άνθρωπος που επιχείρησε να μεταπηδήσει από τον πολυθεϊσμό στον μονοθεϊσμό. Για να το καταφέρει αυτό, χωρίς να τον εμποδίζουν οι ιερείς της παλιάς θρησκείας, αποφάσισε να χτίσει μία νέα πρωτεύουσα, την οποία ονόμασε Ακετατών, δηλαδή «ορίζοντας του Ατών».

Τότε ήταν που άλλαξε το όνομά του σε Ακενατών, που σημαίνει «αυτός που αρέσει στον Ατών». Η καινούργια πόλη χτίστηκε σε μια πεδινή περιοχή κοντά στις όχθες του Νείλου που σήμερα ονομάζεται Αμάρνα.

          Όλο αυτό το χρονικό διάστημα η Νεφερτίτη, στεκόταν με δυναμισμό και χάρη δίπλα στον σύζυγό της (εικ.10,11). Από τις απεικονίσεις της που έχουν διασωθεί και την δείχνουν να μοιράζει δώρα στους υπηκόους της από τον εξώστη του παλατιού, να οδηγεί την άμαξά της, ακόμη και να χτυπά με τη στρατιωτική ράβδο τον εχθρό, πράξεις που κατά κανόνα αποδίδονται αποκλειστικά στον φαραώ, συμπεραίνουμε ότι ήταν μία βασίλισσα που ασχολούνταν πολύ με την πολιτική ζωή της χώρας. Και μόνο το γεγονός ότι απεικονίζεται φορώντας το διπλό στέμμα, σύμβολο εξουσίας του φαραώ, μας δείχνει ότι ο Ακενατών της επέτρεπε να συμμετέχει στην άσκηση της πολιτικής. Επίσης, εμφανίζεται συχνά να προσφέρει δώρα στον Ατών, είτε μαζί με τον Ακενατών είτε μόνη της (εικ.12). Σε πολλές επιγραφές η Νεφερτίτη περιγράφεται ως «η γεμάτη χάρη κυρία» και «η προικισμένη με όλες τις αρετές». Η αγάπη του αιγυπτιακού λαού για τη βασίλισσά του ήταν τόσο μεγάλη, που κάποιες φορές την απεικόνιζαν σα θεά.

          Και ο Ακενατών όμως φαίνεται να αγαπούσε πολύ την σύζυγο και τις κόρες του. Έχουν βρεθεί πολλές παραστάσεις με οικογενειακές σκηνές της βασιλικής οικογένειας, όπου απεικονίζονται να συμπεριφέρονται πολύ τρυφερά ο ένας στον άλλο.

Τέχνη και αρχιτεκτονική

Η επανάσταση στη θρησκεία έφερε την επανάσταση και στην τέχνη. Στις ζωγραφικές παραστάσεις, τα αγάλματα και τα ανάγλυφα, τα πρόσωπα και τα σώματα δεν έχουν την αυστηρότητα και την ακινησία της παραδοσιακής αιγυπτιακής τέχνης. Υπάρχει ελευθερία στις κινήσεις και ρεαλιστική απόδοση των μορφών. Ενθαρρύνθηκαν οι καλλιτέχνες να απεικονίζουν τους ανθρώπους και τα πράγματα, όπως τα έβλεπαν. Ακόμη και ο φαραώ με την οικογένειά του εμφανίζονται σε ανεπίσημες στιγμές, να τρώνε, να παίζουν, να φιλιούνται, πράγμα που ποτέ πριν δεν είχε επιτραπεί (εικ.13,14,15). Τονιζόταν πάντα η θεϊκή υπόσταση του βασιλιά και λιγότερο η ανθρώπινη. Τώρα η τέχνη της Αμάρνα κάνει το ακριβώς αντίθετο. Δίνεται έμφαση στην ανθρώπινη πλευρά του βασιλιά.

 Ο επαναστάτης φαραώ Ακενατών επηρέασε με τις ιδέες του όλες τις πλευρές της ζωής. Ακόμη και οι ναοί που χτίστηκαν προς τιμήν του Ατών στην Ακετατών, δεν έμοιαζαν με τους παραδοσιακούς σκοτεινούς  αιγυπτιακούς ναούς. Ήταν ανοιχτοί στο ηλιακό φως, χωρίς σκεπή και χωρίς αγάλματα, μόνο με βωμούς σκορπισμένους στο χώρο, ώστε οι ακτίνες του θεού να φτάνουν σε όλους. Η νέα πρωτεύουσα πρέπει να ήταν μία λαμπρή πόλη, από την οποία όμως ελάχιστα ίχνη έχουν διασωθεί σήμερα. Απλωνόταν σε μήκος περίπου 9 χιλιομέτρων σε μία πεδινή τοποθεσία της κεντρικής Αιγύπτου, στην ανατολική όχθη του Νείλου (εικ.16). Ήταν πολύ προσεκτικά σχεδιασμένη και αποτελούνταν από ναούς, ανάκτορα, σπίτια, αγροκτήματα, χώρο ψυχαγωγίας και νεκροπόλεις (εικ.17,18).

 Για το χτίσιμο των ναών του Ατών στο Καρνάκ και της Ακετατών χρησιμοποιήθηκαν τάλατατ (εικ.19) . Τούβλα μικρών διαστάσεων από ψαμμίτη διακοσμημένα με ανάγλυφες παραστάσεις. Αυτό ήταν επίσης κάτι καινούργιο και πολύ πιο πρακτικό σε σχέση με τον παραδοσιακό τρόπο (τεράστιοι ογκόλιθοι) που οι Αιγύπτιοι οικοδομούσαν τα κτίσματά τους.

Το τέλος

          Ο Ακενατών και η Νεφερτίτη με τις κόρες τους ζούσαν γαλήνια στην νέα τους πρωτεύουσα, γράφοντας ύμνους στον Ατών και προστατεύοντας τις τέχνες. Η χώρα όμως ήταν συνταραγμένη από την ανατροπή των παλιών θεών. Οι ιερείς του Άμμωνα πολεμούσαν με μανία το νέο θεό και τον φαραώ. Ο Ακενατών χρησιμοποιούσε το στρατό για να τηρεί την τάξη στο εσωτερικό της χώρας, που βρισκόταν σε αναβρασμό. Γι’ αυτό δεν μπόρεσε ή δεν ενδιαφέρθηκε να διατηρήσει τις κατακτημένες από την Αίγυπτο γειτονικές χώρες, ούτε να βοηθήσει τους συμμάχους που ζητούσαν τη βοήθεια του φαραώ για ν’ αντιμετωπίσουν τους εχθρούς τους (εικ.20). Έτσι, η Αίγυπτος από μία ισχυρή δύναμη που ήταν στην εποχή του πατέρα του Ακενατών,  Αμενχοτέπ Γ΄, στα χρόνια του γιού του άρχισε να παρακμάζει. Ο Ακενατών ήταν ένας μεγαλοφυής πνευματικός άνθρωπος, αλλά δεν ήταν ικανός πολιτικός. Πέθανε τον 17^ο χρόνο της βασιλείας του χωρίς να έχει αφήσει διάδοχο. Η βασίλισσα Νεφερτίτη έχει ήδη εξαφανιστεί από την πολιτική σκηνή τον 12^ο χρόνο της βασιλείας του Ακενατόν. Ο λόγος της εξαφάνισής της μας είναι άγνωστος και δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς πέθανε. Όσο για το έργο της ζωής τους, την στροφή στο μονοθεϊσμό, κι αυτό αποδείχτηκε μάταιο. Ο λαός δεν εγκατέλειψε ποτέ  πραγματικά την παλιά θρησκεία και οι διάδοχοι του Ακενατών, Σμενκαρέ και Τουταγχαμών επανέφεραν την πρωτεύουσα στις Θήβες και αποκατέστησαν τους παλιούς θεούς, με πρώτο τον Άμμωνα.

          Κατάφεραν, ωστόσο, να τους θυμούνται οι άνθρωποι μέχρι τις μέρες μας, και να συζητούν γι’ αυτούς, όπως κάνουμε κι εμείς, σήμερα.

σχεδίασμα της Αγγελικής Χρυσικοπούλου με ημερομηνία 11/03/2010 στο χειρόγραφο 

Β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α:

1)            «Αίγυπτος, ο Κόσμος των Φαραώ», εκδ. h.f.ullmann, Ελευθερουδάκης.

2)            «Αρχαία Αίγυπτος, Τέχνη, Ιστορία, Πολιτισμός», Maria Cristina Guidotti, Valeria Cortese, εκδ. Susaeta Εκδοτική Α.Ε., 2007.

3)            «Αιγυπτιομανία» τεύχ. 27, σελ. 521-525, εκδ. DeAGOSTINI Hellas, 2000.

4)            «Αιγυπτιομανία» τεύχ. 2, σελ. 21-23, εκδ. DeAGOSTINI Hellas, 2000.

5)            «Η Εποποιία του Ανθρώπου», του συντακτικού επιτελείου του Λάιφ, εκδ. Τάιμ-Λάιφ Ιντερνάσιοναλ, «Λύκειος Απόλλων», 1962.

Σχεδίασμα τρίτο

τα ροδαλά "γουνάκια" της Ακακίας

Τα σκαλάκια (μέρος Β)

Κ  α  λ  ο  κ  α  ί  ρ  ι

Μία παρέα μικρών παιδιών χοροπηδάει αεικίνητη και παθιασμένη στα σκαλάκια. Νικητής είναι εκείνος που θα πηδήξει από το πιο ψηλό σκαλί, πιο μακριά. Υπάρχουν και δύο κοριτσάκια που δοκιμάζουν, αλλά αυτό είναι κυρίως αγορίστικο παιχνίδι. Τα κοριτσάκια, στο ακριβώς αποπάνω πλατύσκαλο παίζουν, αφοσιωμένα, λάστιχο. Οι παιδικές φωνές καλύπτουν, μαγικά και απαιτητικά/κυριαρχικά/εξουσιαστικά, κάθε άλλον ήχο της γειτονιάς. Ένα τεράστιο δέντρο, σκιάζει και προστατεύει τα παιδικά παιχνίδια από τον δυνατό, καλοκαιρινό ήλιο. Τα παιδιά δεν γνωρίζουν/ξέρουν το όνομά του. Γι’ αυτά είναι το δέντρο με τα γουνάκια. Κάθε άνοιξη γεμίζει με κάτι υπέροχα ροζ γούνινα φουντάκια, που αφήνουν μία μαγευτική μοσχοβολιά στον αέρα. Δεν είναι ένα οποιοδήποτε δέντρο αυτό. Είναι ο αγαπημένος φίλος στα παιχνίδια. Ο εχέμυθος σύντροφος στα μυστικά και στα κρυφομιλήματα. Ο άφωνος θεατής κάθε πιθανής και απίθανης παιδικής σκανταλιάς. Το δέντρο με τα γουνάκια είναι η ψυχή της παρέας.

          Το κορμί της, αν την προσωποποιούσαμε, είναι τα σκαλάκια. Σκαρφαλώνουν βαθμιδωτά και σε πλήρη παράταξη ως τους πρόποδες του Λυκαβηττού. Το κομμάτι που ανηφορίζει από την οδό Δαφνομήλη ως την οδό Δοξαπατρή κι έχει το όνομα βυζαντινού πατριάρχη, είναι ο αγαπημένος παιδότοπος των μικρών της γειτονιάς. Το δέντρο με τα γουνάκια βρίσκεται περίπου στη μέση των σκαλιών κι ορθώνεται κεκλιμένο, καλύπτοντας, χάρη στην κλίση του αυτή, όλο το κενό διάστημα που σχηματίζεται σαν πλατύσκαλο μεταξύ των αναβαθμίδων. Τα παιδιά προτιμούν να παίζουν από το επίπεδο του δέντρου και κάτω. Ίσως η εγγύτητα με το δρόμο να τους δίνει ασυνείδητα την αίσθηση της ασφάλειας. Αλήθεια, από κει και πάνω, τα σκαλάκια είναι πιο ερημικά. Ένα εγκαταλελειμμένο, ημιερειπωμένο παλιό σπίτι, επιτείνει την εντύπωση αυτή. Το βράδυ δε, είναι τόσο υποφωτισμένα, ώστε να θεωρείται πολύ παράτολμος όποιος μικρός διανοηθεί να ανηφορήσει απερίσκεπτα ακόμα και ως το πιο κοντινό πλατύσκαλο.

          Ακόμα όμως είναι μέρα, ένα εκτυφλωτικό καλοκαιριάτικο πρωινό, που ο ουρανός είναι άχρωμος, συντριμμένος από το βάρος του φωτός που διεισδύει παντού/ξεχειλίζει τα πάντα και ξεθωριάζει τα χρώματα. Τα τζιτζίκια τραγουδάνε ξέφρενα, δίνοντας ρυθμό στο γεμάτο ξεφωνητά και αλαλαγμούς παιδικό παιχνίδι. Ιδρωμένα και αναψοκοκκινισμένα, με τις μπλούζες να κολλούν στην πλάτη τους, τα αγοράκια αγωνίζονται να εκτοξευτούν όσο μακρύτερα γίνεται. Είναι ζήτημα γοήτρου! Άσε που παίζουν και τα κορίτσια πιο πάνω, λοξοκοιτάζοντας κάθε τόσο. Πιο μακριά απ’ όλους πηδάει τελικά ο Νικόλας, που πολλές φορές έφτασε σχεδόν στο χείλος των επόμενων σκαλοπατιών. Είναι πολύ περήφανος με τον εαυτό του, αν και το κρύβει πίσω από ένα συγκαταβατικό χαμόγελο απόλυτης αυτοπεποίθησης, που υπονοεί ότι αυτό το κατόρθωμα για εκείνον, ήταν παιχνιδάκι! Και για να επιβεβαιώσει την άνεση που εξέπεμπε, δίνει έναν τελευταίο αεροπλανικό πήδο. Η απογείωση είναι εντυπωσιακή και η κραυγή της επιτυχίας που την συνοδεύει εκκωφαντική! Η προσγείωση είναι εξίσου εντυπωσιακή. Μία κουτρουβάλα ολκής στα παρακάτω σκαλοπάτια, κατακρήμνισε την αυτοπεποίθησή του στα Τάρταρα. Ένα σύννεφο γέλιου καλύπτει την ατμόσφαιρα και οι συνακόλουθες κοροϊδίες είναι πιο τσουχτερές/οδυνηρές από τον πόνο που νιώθει στο αριστερό του πόδι. Τα χειρότερα είναι τα κοριτσίστικα πειράγματα, που αστραπιαία όμως μετατρέπονται σε κραυγούλες αγωνίας για τον τραυματία, ο οποίος δέχεται κατευχαριστημένος πλέον τις φροντίδες των μικρών νοσοκόμων, που έσπευσαν στον τόπο του ατυχήματος.

-Πονάς πολύ;.. –Στάσου τελείως ακίνητος!... –Πρέπει να βάλεις πάγο!..-Δοκίμασε να το κουνήσεις. Μπορείς ;... Οι οδηγίες έπεφταν βροχή. Το ίδιο και οι ερωτήσεις. Ένας τραυματισμός την ώρα του παιχνιδιού δεν είναι και μικρό πράγμα. Τα αλτρουιστικά συναισθήματα των παιδιών αφυπνίζονται πάραυτα! Ο καθένας θα μπορούσε να είναι στην θέση του χτυπημένου!

          Δύο ζωηρές ανεμίζουσες καστανές κοτσίδες στάθηκαν αποφασιστικά μπροστά στον απόλυτα σαστισμένο Νικόλα. –Άκουσε παιδί μου, του είπε με ύφος περισπούδαστο η μικρή Μαίρη. Πρέπει να γυρίσεις αμέσως στο σπίτι σου, να δει το πόδι η μαμά σου. Ίσως να χρειαστεί να πας και στο γιατρό. Ο Σταμάτης και ο Πετράκης θα σε στηρίζουν από τα δεξιά και από τ’ αριστερά για να φτάσεις ως το σπίτι σου χωρίς να το πατήσεις κάτω διόλου! Χωρίς δεύτερη κουβέντα κινητοποιήθηκε ο μηχανισμός βοήθειας και ο τραυματίας μεταφέρθηκε με επιτυχία στο σπίτι του. Τα υπόλοιπα παιδιά συνέχισαν τα παιχνίδια τους. Τα κορίτσια γύρισαν στο λάστιχο και τα αγόρια άρχισαν να παίζουν μουδιασμένα αυτοκινητάκια. Η επιστροφή των δύο τραυματιοφορέων Πετράκη και Σταμάτη και η περιγραφή της περιποίησης του Νικόλα από τη μαμά του, διέκοψαν πάλι για λίγο το παιχνίδι, που συνεχίστηκε όμως μετά απρόσκοπτα και χωρίς άλλα απρόοπτα ως το μεσημέρι.

Σχεδίασμα της Αγγελικής Χρυσικοπούλου με ημερομηνία 10/10/2005

Σχεδίασμα δεύτερο

Τα σκαλάκια (μέρος Α)

Κ  α  λ  ο  κ  α  ί  ρ  ι

Λίγο πριν το τέλος της δεκαετίας του ’70, (κι) ανεβοκατέβαιναν τα σκαλάκια τύποι/άνθρωποι με μαλλιά μακριά, ξέπλεκα, αναμαλλιασμένα, με στρογγυλά γυαλάκια, σανδάλια και ταγάρια. Όλα ήταν ανάλαφρα και φωτερά/μυρωμένα. Όλοι ένιωθαν την ψυχή τους διψασμένη για καινούργια πράγματα. Όλοι ήταν δεκτικοί/ανοιχτοί σε νέες ιδέες/ προτάσεις, νέες εμπειρίες. Όλοι αναζητούσαν κάτι διαφορετικό ακόμα κι αν δεν ήταν καλύτερο απ’ το προηγούμενο. Η ατμόσφαιρα της εποχής ήταν παχύρρευστη, απτή. Μπορούσες να την νιώσεις να σου χαϊδεύει τα μάγουλα και να σε δελεάζει,να σε προσκαλεί να βουλιάξεις μέσα της, να ηδονιστείς μαζί της. Οι γονείς ένιωθαν πως μπορούσαν ν’ αφήσουν τα παιδιά τους να παίξουν έξω χωρίς επίβλεψη, χωρίς κίνδυνο. Οι πολυκατοικίες είχαν αλλάξει το τοπίο, αλλά υπήρχαν ακόμα πολλά παλιά αθηναϊκά σπίτια, άθικτα από την αντιπαροχή, σε εκείνη τη γειτονιά κάτω από το Λυκαβηττό. (Ιδίως τα σπίτια που ήταν χτισμένα κατά μήκος των σκαλιών, ήταν όλα τους παλιά, μερικά δε είχαν εσωτερικές αυλές με πηγάδι στη μέση και κεραμοσκεπή.) Τα παιδιά μπορούσαν ακόμη να παίζουν σε αυλές στρωμένες με χρωματιστά πλακάκια και πηγάδι στη μέση. Τα ακροκέραμα στόλιζαν αγέρωχα τις κεραμιδένιες στέγες των σπιτιών κι έδιναν ψυχή στο χώρο. Ο μουντός και πνιγηρός όγκος των πολυκατοικιών μετριαζόταν/ χαλάρωνε από την γαλήνια απαλότητα της γραμμής και του σχήματος των σπιτιών αυτών.

Τα σκαλάκια κατά μήκος των οποίων είναι χτισμένες όλο παλιές κατοικίες, είναι τόπος ζωντανός. Τα σπίτια ανασαίνουν σε ράθυμους ρυθμούς αλλοτινών καιρών. Έχουν κάτι το γλυκά γεροντικό, που γεννά μια αίσθηση ασφάλειας. Είναι ένα μέρος - αγκαλιά, τρυφερό και θερμό. Γι’ αυτό τα παιδιά το προτιμούν για τα παιχνίδια τους. Το πρώτο σπίτι από την δεξιά μεριά καθώς ανηφορίζουν τα σκαλάκια, είναι ένα κλασικό απλό αθηναϊκό σπίτι, τετράγωνο, ψηλό με κεραμίδια στη στέγη και ακροκέραμα στις γωνίες. Η εσωτερική αυλή δεν διακρίνεται από τον δρόμο, όταν η πόρτα είναι κλειστή. Είναι πλακοστρωμένη με μεγάλες, λείες, ασύμμετρες πέτρινες πλάκες και στη μέση της, ανθίζει το πέτρινο μαγγανοπήγαδο. Γύρω-γύρω στην αυλή λουλούδια και πρασινάδες ζωγραφίζουν στο χώρο ένα καλαίσθητο παραπέτασμα που τραβά το βλέμμα από τους υγρούς τοίχους και τις φθορές της πολυκαιρίας. Εδώ μένει η Δέσποινα ...

Σχεδίασμα της Αγγελικής Χρυσικοπούλου, με ημερομηνία 10/10/2005

 

Σχεδιάσμα πρώτο

καλοκαιρινό μεσημέρι

Το νωχελικό λίκνισμα κάτω από τη μουριά.

Η αψιά και τρυφερή μυρωδιά της φασκομηλιάς που τρίβεται πάνω στο σκοινί της αιώρας.

Το νανουριστικό τραγούδι των τζιτζικιών.

Η απαλή αύρα που μοσχοβολιστή απλώνει παντού τη γλυκιά μυρωδιά από τα ξερά φρύγανα.

Ο ονειρικός κυματισμός των κλαδιών της φοινικιάς.

Ο βόμβος μιας μέλισσας γύρω από τα μαλλιά μου.

Ο χορός της πεταλούδας ανάμεσα στα γλυκοπράσινα φύλλα της λεμονιάς.

Οι ηδονικά λουσμένες στο φως και ανθισμένες πικροδάφνες.

Το ξερό πατημένο χορτάρι που τρίζει απολαυστικά κάτω από τις πατούσες μου.

Το φτεροκόπημα των σπουργιτιών ανάμεσα στα χλωρά ρόδια μιας οργιαστικά φουντωμένης ροδιάς.

Η λιγνή σκιά του σεμνού κυπαρισσιού.

Η δροσερή τέντα που αναδύεται στο αγέρι.

Το άπλετο φως που δυναστεύει τα μάτια.

σχεδίασμα της Αγγελικής Χρυσικοπούλου, χωρίς ημερομηνία στο χειρόγραφο, ίσως κάπου μέσα στο καλοκαίρι του 2011